W większości przypadków likwidacja majątku upadłego (jeśli w ogóle istnieje) nie wystarcza do zaspokojenia wierzycieli. W takiej sytuacji konieczne staje się ustalenie planu spłaty wierzycieli. Wyjątek stanowi przypadek, w którym osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli – sąd umarza wówczas zobowiązania bez ustalenia planu spłaty.
Plan spłaty, który jest w zasadzie ratalnym systemem spłaty wierzycieli, jest jednak rozwiązaniem najbardziej powszechnym.
Ustalając wysokość rat w ramach planu spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim:
- możliwości zarobkowe upadłego oraz
- koszty utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu.
Ustalając natomiast czas trwania planu spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę przyczyny powstania niewypłacalności – tzw. „moralność płatniczą” upadłego.
Punktem wyjścia jest w tym przypadku okres do 36 miesięcy – sąd ustali ten okres, gdy uzna, że niewypłacalność upadłego jest spowodowana okolicznościami, za które nie ponosi on winy. Choć każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny, tytułem przykładu można wskazać, że taką niezawinioną okolicznością może być poważna choroba czy nagła utrata pracy.
Z kolei przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż trzydzieści sześć miesięcy ani dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące (jest on zatem ustalany na okres od 3 do 7 lat).
Podstawowym obowiązkiem upadłego w trakcie wykonywania planu spłaty jest bieżące regulowanie zobowiązań. Oprócz tego w okresie wykonywania planu spłaty upadły nie może dokonywać takich czynności prawnych dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty.
Nie ma zatem przeciwwskazań, aby upadły dokonywał drobnych czynności życia codziennego, lecz niemożliwe może być już na przykład zaciągnięcie pożyczki lub kredytu. Jednakże w szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd może na dokonanie takiej czynności zezwolić – będą to wszystkie te sytuacje, w których interes wierzycieli będzie dobrem o mniejszej wartości niż cel dokonywanej czynności. Może tu przykładowo chodzić o opłacenie koniecznych kosztów leczenia itp. Za szczególnie uzasadnione przypadki nie uważa się chociażby wydatków na podwyższenie standardu życia upadłego – wszelkie wątpliwości trzeba oceniać przez pryzmat drugiej, obok oddłużenia, podstawowej funkcji upadłości konsumenckiej, jaką jest zaspokojenie wierzycieli i ochrona również ich interesu.
***
Ponieważ plan spłaty wykonywany jest przez upadłego, ustawodawca wprowadził dodatkowy mechanizm kontrolujący go w tym zakresie. Do końca kwietnia upadły zobowiązany jest, bez wezwania przez sąd, składać sprawozdanie za ubiegły rok kalendarzowy. Należy w nim wykazać:
- osiągnięte w danym roku przychody,
- spłacone na rzecz wierzycieli kwoty,
- a także nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw.
Obligatoryjnym załącznikiem sprawozdania jest kopia zeznania podatkowego.
***
Plan spłaty może zostać zmieniony. Jeśli upadły nie jest w stanie go wykonywać, sąd może na jego wniosek, po wysłuchaniu wierzycieli, zmienić plan i przedłużyć termin spłaty na dalszy okres, maksymalnie 18 miesięcy. Uzasadniać musi to obiektywna okoliczność, nieznana w dacie ustalania planu spłaty – np. utrata pracy bądź obniżenie zarobków, choroba itp.
Jeśli brak zdolności do wykonywania planu spłaty ma charakter trwały i niezależny od upadłego (np. pogorszenie stanu zdrowia, niezawiniona utrata uprawnień do wykonywania danego zawodu), sąd może nawet uchylić plan spłaty i umorzyć niewykonane zobowiązania.
Z wnioskiem o zmianę planu spłaty może wystąpić również wierzyciel, gdy sytuacja majątkowa upadłego ulegnie znacznej poprawie – co jednak istotne, nie dotyczy to wzrostu wynagrodzenia za pracę bądź z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Uzyskanie podwyżki w trakcie wykonywania planu spłaty nie niesie zatem ze sobą ryzyka dla upadłego.
***
Nienależyte wykonywanie planu spłaty może doprowadzić do uchylenia planu spłaty, chyba że uchybienie obowiązkom jest nieznaczne bądź względy słuszności i humanitarne przemawiają za kontynuowaniem jego wykonywania. Skutkiem uchylenia planu spłaty jest brak umorzenia zobowiązań.
Do uchylenia planu spłaty może również doprowadzić:
- niezłożenie w terminie sprawozdania z wykonywania planu spłaty,
- zatajenie w sprawozdaniu przychodów bądź nabytych składników majątkowych,
- dokonanie czynności prawnej ograniczającej zdolność do wykonania planu spłaty bez zgody sądu,
- ukrywanie majątku lub dokonanie czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Po wykonaniu planu spłaty, sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty i umorzeniu niewykonanych w wyniku jego wykonania zobowiązań (z wyjątkiem tych, które na mocy przepisów nie podlegają umorzeniu). Z praktycznego punktu widzenia jest to moment faktycznego zakończenia postępowania.
***
Jeśli myślisz o ogłoszeniu upadłości albo chcesz skonsultować swoją sytuację, skontaktuj się z nami.
