Ogromne praktyczne znaczenie ma ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez osobę pozostającą w związku małżeńskim.
Obecnie obowiązujące przepisy nie pozwalają na wspólną upadłość małżonków – oddłużenie jednego z małżonków nie będzie skutkowało tym samym dla małżonka, który wniosku nie złożył. W sytuacji zatem, gdy małżonkowie są współdłużnikami (np. z tytułu umowy kredytu), konieczne jest złożenie dwóch odrębnych wniosków.
Gdy tylko jeden ze współmałżonków jest niewypłacalnym dłużnikiem, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a małżonek nie będący dłużnikiem powinien zgłosić wierzytelność z tytułu swojego udziału w majątku wspólnym. Jest wówczas traktowany tak, jak pozostali wierzyciele. Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między nimi rozdzielność majątkowa, niezależnie od tego, jaki ustrój majątkowy panował wcześniej w małżeństwie.
Oznacza to, że jeśli przykładowo w skład majątku wspólnego wchodzi samochód o wartości 20 tys. zł, po ogłoszeniu upadłości jednego z małżonków syndyk może sprzedać ten samochód, a drugi małżonek ma prawo zgłosić swoją wierzytelność odpowiadającą swojemu udziałowi – w tym przypadku ½, a zatem 10 tys. zł.
Odpowiedzialność za zobowiązania współmałżonka rozciągać się zatem będzie na cały majątek wspólny, nawet gdy jeden z małżonków nie wyrażał zgody na zaciąganie długów przez drugiego ani nigdy nie miał statusu współdłużnika. Czy można się przed tym jakoś obronić?
Po pierwsze współmałżonek upadłego powinien pamiętać, żeby zgłosić swoją wierzytelność. Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, co do zasady oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym – ustalenie udziałów w majątku wspólnym może nastąpić jednak również w innych proporcjach, np. z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy ze współmałżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego lub biorąc pod uwagę nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Poza tym z mocy prawa wyłączone z masy upadłości pozostają przedmioty służące prowadzeniu działalności gospodarczej oraz pracy zawodowej – również wtedy, gdy objęte są majątkową wspólnością małżeńską
Drugim rozwiązaniem może być skorzystanie z instytucji rozdzielności majątkowej. Zasadą jest bowiem, że z chwilą zawarcia małżeństwa, pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa (o ile obie strony nie zdecydowały się spisać stosownej umowy rozdzielności jeszcze przed ślubem). Instytucja rozdzielności majątkowej, którą ustanowić można w każdym momencie trwania małżeństwa, umożliwia zabezpieczenie przed zajęciem mienia współmałżonka i włączeniem go do masy upadłościowej.
UWAGA! W kontekście rozdzielności majątkowej niezwykle doniosłe znaczenie mają następujące terminy:
- rozdzielność majątkowa zawarta w formie umowy między małżonkami będzie skuteczna, o ile zawarta została nie później niż na 2 lata przed złożeniem wniosku;
- rozdzielność majątkowa ustanowiona orzeczeniem sądu będzie skuteczna, o ile orzeczenie zostało wydane nie później niż na 1 rok przed złożeniem wniosku (chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na 2 lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości – co ma chronić przed negatywnymi skutkami zbyt długiego postępowania sądowego);
- rozdzielność majątkowa z mocy prawa (na skutek rozwodu, separacji, ubezwłasnowolnienia) będzie skuteczna, o ile powstała w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Nie będzie zatem skuteczne ustanowienie rozdzielności majątkowej tuż przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej – może to rodzić podejrzenia, że dłużnik dąży do utrudnienia zaspokojenia wierzycieli.
***
Jeśli myślisz o ogłoszeniu upadłości albo chcesz skonsultować swoją sytuację, skontaktuj się z nami.
